Электронный образовательный ресурс
"Сохраняя память и традиции поколений"
 

​

 

Першы вядучы

 З таго часу пачаліся жыццёвыя “ўніверсітэты” Яўгена Скурко. Лёс распарадзіўся так, што будучы паэт пражыў нібы дзве эпохі. Першую – у міжваеннай Польшчы, дзе звыш трох мільёнаў беларусаў не мелі сваёй культурна-нацыянальнай аўтаноміі. Другую – у БССР, што на правах асобнай рэспублікі ўваходзіла ў склад СССР. Сярод іх былі навучальныя ўстановы – польскія пачатковыя школы ў суседніх вёсках, гімназіі ў Вілейцы, Радашковічах і Вільні, якія будучы паэт не скончыў. Не скончыў з-за таго, што актыўна пачаў змагацца з несправядлівасцю. Уключыўся ў падпольную камсамольскую, затым партыйную дзейнасць, за што неаднойчы арыштоўваўся.

 

Трэці чытальнік

Паслухайце, вясна ідзе…

Паслухайце, вясна ідзе.

Звініць у маім акне жалеза.

З вінтоўкай стражнік ноч і дзень

Пільнуе куст пахучы бэзу.

А ён расцвіў, агнём гарыць,
Такім пахучым, мяккім, сінім;

На дрот калючы, на муры,

Як хустку, полымя ўскінуў.

Я ціха разбудзіў другіх.

Ад слёз сінелі вочы бэзам.

І недзе хруснула ў худых

Руках іржавае жалеза.

 

Першы вядучы

У 1932 годзе Яўген Скурко пачаў актыўна ўдзельнічаць у нелегальным друку (часопісы “Пралом”, “Малады камуніст” і інш.) Тады ж ён прыдумаў для сябе грозны псеўданім Максім Танк, якім упершыню падпісаў верш “Заштрайкавалі гіганты-коміны”  ў газеце-аднадзёнцы  “Беларускае жыццё”, што 7 красавіка 1932 года была надрукавана ў Львове і таемна перавезена ў Заходнюю Беларусь.  У розных заходнебеларускіх выданнях Максім Танк друкаваў вершы, паэмы, артыкулы, у якіх адстойваў ідэі народнасці мастацтва, нацыянальнага вызвалення. А  пытання, на якой мове пісаць, не ўзнікала.

 

Трэці чытальнік

Родная мова

З легендаў і казак былых пакаленняў,

З калосся цяжкога жытоў і пшаніц,

З сузор’яў і сонечных цёплых праменняў,

З грымучага ззяння бурлівых крыніц,

З птушынага шчэбету, шуму дубровы,

І з гора, і з радасці, і з усяго

Таго, што лягло назаўсёды ў аснову

Святыні народа, бяссмерця яго,-

Ты выткана, дзіўная родная мова…

 

 

Другі  вядучы

З часамчастка гэтых вершаў склала кнігі  “На этапах”  (1936), “Журавінавы цвет” (1937),  “Пад мачтай” (1938). Амаль увесь тыраж зборніка “На этапах”  быў канфіскаваны, засталіся лічаныя экзэмпляры. І вось прыйшло 17 верасня 1939 года. Сапраўднае свята для паэта і ўсіх беларусаў. Гэты дзень з 2021 года стаў Днем народнага адзінства.

 

Другі вядучы

У час суровых выпрабаванняў Вялікай Айчыннай вайны Максім Танк працавў у газеце  “Савецкая Беларусь”, а потым у газеце “Раздавім фашысцкую гадзіну”.

 

Чацвёрты чытальнік

Маці

Старая маці за лучынай

Кашулю шые і ўзор

Выаодзіць песняй салаўінай,

Шляхамі святаянскіх зор.

  Сын – вольны сокал – партызаніць,

  Але настане час, з лясоў

  Ён у кашулі вышыванай

  Да маці вернецца дамоў.

А можа, можа, злая куля

Упляце ва ўзор смяротны цень.

Чырвонай ружай на кашулі

Кроў дарагая зацвіце.

Не, не павінен ён загінуць.

Старая хіліць галаву,

І слёзы на кашулю сына

З вачэй гарачыя плывуць.

Паўночны сон не хмарыць маці.

На шыбах пачынае днець,

Чырвонай ніткаю закляцце

Тчэ на кужэльным палатне.

Закляцце ад варожай кулі.

Ад лютай смерці,  ад пятлі,

Ад груганаў. Каб праз кашулю

Дастаць да сэрца не змаглі.

 

 

Другі вядучы

Пасля вайны паэт цалкам аддаецца літаратурнай справе. Вядзе актыўную грамадскую дзйнасць. Максім Танк  не меў магчымасці скончыць нават звычайную гімназію,але шляхам самаадукацыі здабыў глыбокія веды ў галіне гісторыі, тэорыі літаратуры, што стаў акадэмікам, літаратурным першапраходцам, заканадаўцам паэтычнага стылю.

Паэзія Максіма Танка трывала і неад’емна ўвайшла ў духоўнае жыццё нашага народа – так, як у хату ўваходзіць хлеб надзённы. У вершах усё цесна знітавана ў адзінае цэлае пад назвай жыццё. І Радзіма, і маці, маленства і юнацтва,  і каханне.

 

Чацвёрты чытальнік

Не знаю…

Не знаю,

Ці ёсць жыццё

На нейкіх зорках.

Я знаў толькі адну зорку –

Пяцікрылую далонь маці,

На якой выраслі

Мы, наш хлеб, нашы песні.

Святло якой

Вечна струменіць.

 

Пяты чытальнік

Шчасце

Простае шчасце людское,

Так як і наша з табою.

Пэўна, складаецца з солі,

З хлеба, сабранага ў полі,

З поту, дарожнага пылу,

З роднага небасхілу,

З дружбы, мацнейшай ад смерці,

З песні… І так мне здаецца:

Каб з чаго іншага скласці,

Дык ці былоб яно шчасцем.

 

Другі вядучы

Максім Танк арыгінальна выявіўся і ў вершах пра жанчыну, пра каханне, якое пазбаўлена аднастайнасці.

Гучаць запісы песень   “Завушніцы”,  “AveMaria” на словы М. Танка ў выкананні ансамля “Песняры”.

 

Трэці вядучы

РУБРЫКА “Невядомае пра вядомага”

---Верыў, што на далёкіх планетах ёсць іншае жыццё.

---Не любіў юбілеі: “Сёння іх адзначаюць хворыя на амбіцыі”.

---Яго натхнялі мастакі-авангардысты: “Ад бачаных мной карцін (Малевіча, Шагала, Кандзінскага) я нес з сабою нейкую дзівосную

музыку, надзвычайнае спалучэнне колераў і непакой пошукаў. Мне здаецца, што патрабаваць ад мастацтва, каб яно было адбіццем толькі рэчаіснаці, - вельмі мала. Тады хопіць і фатографаў”.

---У 30-ыя гады польскі кінарэжысёр Аляксандр Форд працаваў над экранізацыяй паэмы М. Танка “Нарач”. Вайна перашкодзіла гэта здзейсніць.

---Быў вялікім прыхільнікам фільмаў жахаў і баевікоў  (любімыя фільмы: “Нявеста Франкінштэйна”, “Злачынства і пакаранне” Лорэ).
---Яго лепшым сябрам быў паэт Пімен Панчанка: “Такога друга, як ты, у мяне не было. І мне хочацца пранесці гэту дружбу праз усё жыццё, як самае дарагое, з чым  і бяда – не бяда, і гора –не гора”.

---Быў заўзятым паляўнічым.

 

Першы вядучы

Плённая творчая, працоўная і грамадская дзейнасць пісьменніка адзначана званнямі народнага паэта БССР (1968), акадэміка Акадэміі навук БССР (1972), Героя Сацыялістычнай Працы (1974), літаратурнымі прэміямі, ордэнамі і медалямі СССР і Польшчы. Яго імя носяць Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт у Мінску, бібліятэкі, вуліцы, школы.

 

Шосты чытальнік

     Шчаслівы, што пяю цябе, Радзіма…

Шчаслівы,што пяю цябе ,Радзіма,

І калі мо не на ўсе песні хопіць

Адмеранага лёсам часу, ведай:

Я дапяю іх, нават калі буду

Пясчынкай на тваіх шляхах бясконцых,

Сасной на нарачанскім узбярэжжы

Ці жаўруком – прадвеснікам.